İlimiz Fındık Bahçelerinde Potansiyel Tehdit; Amerikan Beyaz Kelebeği

TÜİK verilerine göre; 2022 yılında, İlimizde 1.206,479 da alanda 111.701 ton Fındık üretimi yapılan ve İlimizde üreticilerimizin çoğunun geçim kaynağı olan Fındık, Ülkemizin de ihracata konu en önemli tarım ürünlerinden birisidir.
Ancak, Fındık bahçelerinde görülen zararlılar bitkinin kök, dal, meyve, yaprak gibi aksamlarına zarar vermek suretiyle önemli ölçüde verim kayıpları meydana getirebilmektedir. Üreticiler tarafından “tırtıl” olarak tanınan Amerikan Beyaz Kelebeği de bazı seneler Epidemi (salgın) oluşturmak suretiyle bitkinin yeşil aksamı ile oburca beslenerek ekonomik anlamda ürün kaybına neden olmaktadır.

Amerikan beyaz kelebeği; birçok bitkide beslenebilme kabiliyetinde olan ve mücadele edilmediğinde popülasyonunu artırarak farklı alanlarda yeni zararlar meydana getirebilen önemli bir zararlıdır. Yapılan akademik çalışmalarda; bu zararlının Fındık başta olmak üzere Elma, Armut, Erik, Kiraz, Kavak, Dut, Akçaağaç ve Ceviz gibi 600’den fazla bitki türünde zarar yaptığı tespit edilmiştir.

Özellikle İlimiz fındık bahçelerini çevreleyen söğüt ve benzeri yüksek boylu ağaçlar ve konukçuluk yapan diğer ağaçlar, zararlı ile mücadelede sorun oluşturabilmekte ve dolayısıyla da Fındık bahçelerinde farklı türde ağaçların gelişmesine müsaade edilmemelidir. Aralarında kuşların da bulunduğu çok sayıda faydalıları (parazitoit, predatör, entomopatojen) bulunmakta olup, larva ve pupalara etkili olabilmektedir.

Amerikan Beyaz Kelebeğinin erginlerinin vücut uzunlukları 11-15 mm ve beyaz renktedir. Yumurtaları 0,5- 0,6 mm çapında ve krem rengindedir. Yumurtalarını paket halinde yaprağa bırakarak salgıladıkları sıvı ile yapışmasını sağlarlar. Yeşilimsi beyaz görünümleri ile yapraklarda yumurta kümeleri kolayca fark edilir. Larvaların rengi sarımsı yeşilden siyaha kadar farklı renkte olabilir. Larvaların uzunlukları değişik boyutta, her halkasında portakal renginde benek ve beneklerden çıkan kıllar bulunmaktadır. Başları siyah ön bacakları koyu sarı arka bacakları donuk sarıdır. Olgun larvalar 2,5- 3,5 cm’dir. Pupaları koyu kahverengindedir. Kışı pupa halinde geçirir.

Mayıs’ın üçüncü haftasında pupalardan çıkan 1. döle ait kelebek uçuşu, Temmuz’un üçüncü haftasında 2. döle ait kelebek uçuşları görülür. Her iki döle ait kelebek uçuş süresi 24- 33 gündür. Erginlerin ömrü 4-15 gündür. Dişiler yumurtalarını genellikle yaprakların alt yüzlerine bazen de üst yüzüne bırakırlar. Yumurtalar 1-3 günde çıkar ve beslenmeye başlayarak yaprakların alt yüzeylerinde ipeksi ağlar örmeye başlarlar. Ağlarına diğer yaprakları da dâhil ederek beslenmelerini sürdürürler. Olgunlaşmaya başlayan larvalar ağları terk ederek bireysel yaşamaya başlarlar ve yaprakları ana damar kalacak şekilde yerler. Ayrıca körpe meyveleri de yiyerek ürün kaybına neden olurlar.

Zararlı, ağaçların toprak ile birleştiği yerlerde ağaç kabuklarında, çok yaşlı ağaçların kovuklarında ve binaların çatı saçaklarında korunaklı yerlerde pupa olur. Yılda 2- 3 döl verir. Amerikan Beyaz Kelebeği Mücadelesinde mekanik yöntemler öncelikli olmalıdır. Kısa gövdeli ağaçlara bırakılan yumurta paketleri toplanarak bahçeden uzaklaştırılmalıdır. Haziran ve Temmuz aylarında zararlı ile bulaşık ağaçlarda larva ağ içinde bulunan larva kümeleri kesilerek bahçeden uzaklaştırılmalıdır.

* Birinci ve ikinci dölün çıktığı Haziran ve Ağustos aylarında zararlı ile bulaşık ağaçlarda 3-4 cm eninde oluklu karton şeritler veya 10-15 cm eninde 50- 60 cm uzunluğunda telis çuval ile yapılacak tuzak bant ve kuşaklar ağaçların gövdelerine bir veya iki yerde iple sarılmalıdır.

* Bahçelerde ağ ile birlikte kesilerek toplanan larva kümeleri ve içinde larva ve pupalar bulunan tuzak bant ve kuşaklar tel kafeslere konularak zararlının imha edilmesi sağlanır. Bu yöntemle doğal düşmanların çıkış ve çoğalması sağlanır ve zararlının doğaya bulaşması engellenerek mücadelesi yapılmış olur.

Amerikan beyaz kelebeği pupalarının % 70’inin parazitlenebildiği belirlenmiştir. Doğal dengeyi bozmamak amacıyla özellikle dut ve orman alanlarında zararlı ile mücadele biyopreparatlarla yapılmalıdır. Zorunlu olmadıkça kimyasal mücadele uygulanmamalıdır. Ancak popülasyonun yüksek olduğu ve zararlının epidemi yaptığı yıllarda kimyasal mücadele önemlidir. Ancak mücadelede doğal düşmanlara en az zararlı olan bitki koruma ürünleri kullanılmalıdır.

Kimyasal mücadele; birinci ve ikinci döl için haziran ve ağustos aylarında, üçüncü döl çıkarsa eylül ayında larvalar yaprak içlerini yiyerek ağlarını örmeye başladıkları zaman ya da yumurta kümelerindeki bütün yumurtalar açıldığında yapılmalıdır. Her döle karşı bir ilaçlama yapılır ve yeterlidir.

Samsun İl Tarım ve Orman Müdür Vekilimiz Nail KIRMACI; Fındık üreticilerinin meseleye hassasiyet göstererek bahçelerini sık aralıklarla kontrol etmelerini, larva kümeleri görüldüğünde dağılmadan budama makasları ile toplayarak mücadele etmelerini, ilaç uygulamalarını ruhsatlı bitki koruma ürünlerini kullanarak yapmaları gerektiğini hatırlatarak, Amerikan Beyaz Kelebeği mücadelesi hakkında daha detaylı bilgiye erişmek isteyenlerin İl ve İlçe Tarım ve Orman Müdürlüklerine başvurmaları gerektiğini hatırlatmıştır.